De valkuil van scholing

Dit stukje komt misschien over op sommigen als een lofrede op mezelf, maar dient niet zo gelezen te worden. Het is een lofrede op eenieder die ondanks zijn potentiële vaardigheden niet kan of heeft kunnen bereiken wat hij in zijn mars heeft of had, maar ondanks dat gegeven toch een gelukkig leven weet te leiden.

Als een echte tweeling hou ik van variëteit. Ook binnen mijn vriendengroep zie ik graag afwisseling: mannen en vrouwen, jong en oud, allerlei afkomsten en verschillende opleidingsniveaus probeer ik vertegenwoordigd te hebben. Dit stukje gaat over de laatste onderverdeling in opleidingsniveaus en hoe ik daar tegenaan kijk, maar met name de verbazing die het mij van tijd tot tijd levert.

Zelf beschouw ik mezelf als ‘redelijk’ intelligent; ik ben niet zwakbegaafd noch beschik ik over genoeg grootheidswaanzin om mezelf te zien als de nieuwe Albert Einstein. Om niemand op de tenen te trappen, met name mijn moeder die vindt dat mijn ego soms al te grote proporties aanneemt hou ik mezelf voor dat ik niet veel intelligenter ben dan de gemiddelde Nederlander en misschien een klein beetje meer intellect bezit dan de gemiddelde universitaire student. Een klein beetje maar.

Wanneer ik dus redelijk intelligent ben, dan moet dat betekenen dat eenieder wie met mij een gesprek op ‘niveau’ kan voeren over een soortgelijke hoeveelheid intelligentie moet beschikken - ongeacht hun opleidingsniveau. Tenzij ze natuurlijk geniaal zijn en mij in niveau ver overtreffen, dan gaat deze stelling niet op.

Logischerwijs, zo zou je denken, zouden de mensen die intellectueel gezien ongeveer gelijk zijn aan mijzelf ook qua opleidingsniveau bij mij in de buurt moeten zitten, dat wil zeggen dat ze een hbo- of universitaire studie aan moeten kunnen. De werkelijkheid is echter heel anders.

Binnen mijn vriendengroep zijn enkele individuen die de mavo doen of gedaan hebben, dan wel een mbo opleiding doen of gedaan hebben. Sommige van hen begrijpen vaak geen moer van alle onzin die ik van tijd tot tijd uitkraam, maar er zijn er des te meer die me niet alleen volledig begrijpen maar ook op adequate wijze hun mening naar voren weten te brengen en met mij een goede discussie aan kunnen gaan, waarbij ze soms met hun argumenten mij even van mijn toren der verhevenheid weten te blazen. En dus is hun intellectuele niveau (ver) verheven boven hun opleidingsniveau - een intrigerende conclusie.

Hoewel ik zou willen dat het niet zo was, is het ook zo de andere kant op. Onder de mensen die ik ken die havo of vwo doen, dan wel hun diploma hebben gehaald of die met een hbo- of universitaire studie bezig zijn, vind ik ook individuen die zelden ook maar een beetje kunnen bevatten waar ik over aan het ouwehoeren ben, laat staan dat ze er zelf een mening over hebben. Ondanks dat ik probeer me over weinig dingen te verbazen, moet ik eerlijk toegeven dat dat een gegeven is waardoor ik mij even achter mijn oor moet krabben van verbazing.

Aangezien dit naar mijn mening een zeer interessant vraagstuk is, denk ik er meer dan eens over na, op zoek naar een antwoord dat me voldoening geeft. Het antwoord vinden is echter iets waar ik enige moeite mee heb, al heb ik er wel een aantal ideeën over.

Veel in ons leven hangt af van de kansen die we krijgen. Kansen die vaak voortkomen uit keuzes gemaakt door anderen; keuzes waar we vaak zelf geen of weinig invloed op hebben, maar die wel invloed hebben op onze intellectuele vorming. Intelligentie is als een ruwe diamant - een redelijk waardevol iets dat veel potentie met zich meebrengt, maar ze moet op de juiste wijze bewerkt worden voor ze haar volledige potentie heeft bereikt. Als intelligentie blootgesteld wordt aan ervaringen en educatie onder goede begeleiding dan kan zij als ruwe diamant bewerkt worden tot het glimmende eindproduct dat wij ‘wijsheid’ noemen. Als dit niet of niet goed gebeurt dan blijft intelligentie die ruwe diamant die het aflegt tegen het glinsterende en afgewerkte eindproduct.

Zelf heb ik de benodigde kansen gekregen om mijn eigen weg te volgen, de weg die me hopelijk uiteindelijk zal leiden naar die felbegeerde wijsheid. Mijn ouders zorgden ervoor dat ik naar een school kon die zich niks aantrok van het mavo advies dat ik meekreeg van de basisschool en die school liet mij mezelf bewijzen, waardoor ik uiteindelijk op het vwo terecht kwam en nu op de universiteit zit. Had ik die kansen niet gekregen dan was ik vast en zeker nu niet op dit niveau aanbeland maar dan was ik wellicht stratenmaker of iets dergelijks geworden.

Anderen daarentegen hebben deze kansen wellicht nooit gekregen, zijn nadat ze net als ik te horen hadden gekregen dat ze dom en lui waren naar de mavo gestuurd en zijn nooit gestimuleerd te laten zien wat ze daadwerkelijk in hun mars hadden. Ondanks hun intelligentie hebben ze nooit erkenning gekregen en zijn zelf gaan geloven dat ze dom waren, dat ze niet konden leren en dat ze thuis horen op een plek waar ze nooit zich op hun best konden laten zien - nooit is iemand met hun diamant aan de slag gegaan, omdat deze werd weggegooid als lelijk kiezeltje.

Bij de andere groep tast ik vrijwel volledig in het duister. Hoe het mogelijk is dat sommigen schijnbaar wel goed kunnen leren maar deze kennis niet zodanig weten te verwerken dat ze er intellectueel van groeien, is wellicht een tekortkoming van diegene zelf in de vorm van een stoornis (en daardoor geen tekortkoming, maar feitelijk een intellectuele handicap) of het falen van de begeleiding die niet in staat is meer te bereiken dan het overdragen van kennis en deze kennis niet tot bloei kon laten komen. Het is hoe dan ook een zonde dat de potentiële wijsheid die in deze mensen schuilt niet of niet volledig tot uiting kan komen.

Hoewel ik dus slechts kan speculeren over de hoe, wat en waarom van deze kwestie, heeft het me wel geleerd de wereld niet vanuit een verheven optiek te bekijken omdat ik op de universiteit zit. Ik ben misschien universitair geschoold over enkele jaren, maar de nieuwe Einstein zal ik nooit worden. Diezelfde Einstein schuilt misschien wel in een ‘simpele’ putjesschepper, bouwvakker of glazenwasser die zogenaamd intellectueel ‘minder’ zijn dan ik omdat zij nooit op de universiteit hebben gezeten. Ik weet inmiddels dat ze op geen enkel punt aan mij minderwaardig zijn zolang zij een goed en gelukkig leven leiden. De reden dat zij nooit hun volledige potentie zullen kunnen bereiken is een falen van ons scholingssysteem en van onze maatschappij, niet van henzelf.

Dit stukje draag ik op aan mijn beide ouders, die onder andere omstandigheden misschien beiden een heel ander leven hadden geleid. Ondanks dat het van mij zeer egocentrisch is om dit te zeggen, ben ik heel blij dat hun beide levens zo gelopen zijn. Hoewel we het niet altijd even breed hebben, niet twee keer per jaar op vakantie gaan en ik geen rijbewijs noch een auto van ze cadeau kan krijgen, zijn ze er in geslaagd een liefhebbende, zorgzame en veilige omgeving voor mij en mijn zusjes te creëren, hebben ze me altijd gesteund bij al wat ik ondernam en ze hebben me doen opgroeien tot de jongeman die ik nu ben. Ik dank ze dan ook op mijn blote knieën dat ze veelal zichzelf opgeofferd hebben om mij en mijn zusjes te bieden wat we volgens hen nodig hadden en zonder hen zou mijn leven er ongetwijfeld een stuk minder rooskleurig uit zien.

Ook draag ik dit stukje op aan al mijn vrienden en vriendinnen die niet dezelfde kansen hebben gekregen als ik en wiens leven er heel anders had uitgezien als ze die kansen wel hadden gekregen. Ik hoop dat ze weten dat ik hun vriendschap in gelijke mate waardeer als die van ieder ander die wel in staat is geweest zichzelf te bewijzen en dat ik eerbied heb voor hun vrijwel oneindige doorzettingsvermogen een goed leven te leiden, ondanks dat ze niet de erkenning krijgen die ze verdienen.